Çalışma İzni Nedir?

Çalışma izni, yabancı uyruklu vatandaşların Türkiye’de çalışabilmelerine olanak sağlayan ve Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından ilgili kişinin adına düzenlenen belgeye denir.

1982 Anayasasının 48. Maddesi; “Herkes, dilediği alanda çalışma ve sözleşme hürriyetlerine sahiptir.” Şeklinde düzenlenmiştir. Maddede belirtilen “herkes” kavramında yabancılar ile Türk vatandaşları arasında herhangi bir ayrım yapılmamış, böylece yabancıların Türkiye’de çalışabilmeleri Anayasal bir güvence haline gelmiştir. Ek olarak Anayasanın 16. Maddesinde; “Temel hak ve hürriyetler, yabancılar için, milletlerarası hukuka uygun olarak kanunla sınırlanabilir.” şeklinde belirtilerek yabancıların Türkiye’de çalışma haklarının sınırlandırılmasının ancak çıkarılacak kanun ile mümkün olabileceği öngörülmüştür.

Hangi Yabancılar Türkiye’de Çalışabilir?

Yabancıların Türkiye’de çalışmalarının usul ve esasları 6735 Sayılı Uluslararası İş Gücü Kanunu ile düzenlenmiştir.

– Çalışmak için başvuruda bulunan yabancılar

– Çalışan yabancılar

– Bir işveren yanında mesleki eğitim görmek üzere başvuruda bulunan yabancılar

– Bir işveren yanında mesleki eğitim görmekte olan yabancılar

– Staj yapmak üzere başvuruda bulunan yabancılar

– Staj yapmakta olan yabancılar

– Türkiye’de geçici nitelikte hizmet sunumu amacıyla bulunan sınır ötesi hizmet sunucusu yabancılar,

– Yabancı çalıştıran gerçek ve tüzel kişiler

– Yabancı çalıştırmak üzere başvuran gerçek ve tüzel kişiler ile çalışma izni almaktan muaf olan yabancılar tabi tutulmuştur.

Çalışma izni yabancının pasaportunun geçerlilik süresinden 60 gün daha kısa süreli olacak şekilde düzenlenir. Keza çalışma izninin uzatılması başvurusunun da çalışma izninin süresinin dolmasına 60 gün kalmasından itibaren yapılması gerekmektedir.

Çalışma İzni Başvurusu Nasıl Yapılır?

Çalışma izninin başvurusu yurtiçinden yapılabileceği gibi yabancı ülkelerde bulunan Türk Konsolosluğuna da yapılabilmektedir. Yurt dışından yapılan başvurunun olumlu sonuçlanması halinde; yabancı, çalışma izninin başladığı tarihten itibaren altı ay içinde Türkiye’ye gelmek zorundadır. Aksi takdirde yabancının çalışma izni iptal edilecektir. Türkiye’de yapılan çalışma izni başvurusu bakımından da yabancının geçerliliği devam eden en az 6 ay süreli ikamet izninin bulunması gerekmektedir.  

Çalışma İzni Türleri Nelerdir?

• Süreli Çalışma İzni: Yabancının gerçek veya tüzel kişiye ya da kamu kurum veya kuruluşuna ait belirli bir işyerinde veya bunların aynı işkolundaki işyerlerinde belirli bir işte çalışmak şartıyla ilk başvuruda en fazla bir yıl geçerli süreli çalışma iznine verilen addır. Bir yıllık süresinin uzatma başvurusu ile uzatılabilmesi mümkündür. Uzatma başvurusunun olumlu değerlendirilmesi hâlinde yabancıya aynı işverene bağlı olarak ilk uzatma başvurusunda en çok iki yıl, sonraki uzatma başvurularında ise en çok üç yıla kadar çalışma izni verilir. 

• Süresiz Çalışma İzni: Türkiye’de uzun dönem ikamet izni veya en az sekiz yıl kanuni çalışma izni olan yabancılar süresiz çalışma iznine başvurabilir. Ancak, yabancının başvuru şartlarını taşıması yabancıya mutlak hak sağlamaz. Süresiz çalışma hakkına sahip yabancı uzun dönem ikamet izninin sağladığı bütün haklardan yararlanabilir.

• Bağımsız Çalışma İzni: Yabancıların kendi nam ve hesabına ticari kazanç yahut serbest meslek kazancı elde etme imkanı sağlayan çalışma izni türüdür. Limited şirketlerin şirket ortağı olan müdürü, anonim şirketlerin şirket ortağı olan yönetim kurulu üyesi, sermayesi paylara bölünmüş komandit şirketlerin yönetici olan komandite ortağı olan yabancılar bağımsız çalışma izni alarak çalışabilirler.

• Turkuaz Kart: Uluslararası işgücü politikası doğrultusunda; eğitim düzeyi, mesleki deneyimi, bilim ve teknolojiye katkısı, Türkiye’deki faaliyetinin veya yatırımının ülke ekonomisine ve istihdama etkisi ile Uluslararası İşgücü Politikası Danışma Kurulu önerileri ve Bakanlıkça belirlenen usul ve esaslara göre başvurusu uygun görülen yabancılara Turkuaz Kart verilir. Kanun maddesinden de anlaşılacağı üzere turkuaz kart nitelikli yabancı işgücüne verilecektir. Bunun için yabancının; akademik alanda uluslararası kabul görmüş çalışmalarının bulunması veya bilimde, sanayide ve teknolojide ülkemiz bakımından stratejik kabul edilen bir alanda öne çıkmış olması ya da ihracat, istihdam veya yatırım kapasitesi olarak ulusal ekonomiye önemli katkı sağlaması gerekir.

Çalışma İzni Başvurusu İçin Gerekli Evraklar Nelerdir?

Genel itibariyle çalışma izninin alınması için Bakanlığa sunulması gereken evraklar aşağıda sıralanmıştır. Bunun haricinde bazı meslek mensupları açısından birtakım farklı belgeler de Bakanlıkça talep edilmektedir.

1. İşçi Açısından:

– İşveren ve yabancı tarafından imzalanmış iş sözleşmesi

– Pasaport sureti

– Yabancıya ait biyometrik vesikalık fotoğraf

– Türkçe tercümesi yeminli mütercim veya resmi makamlarca onaylı Diploma veya Geçici Mezuniyet   Belgesi sureti (Mesleki hizmetler kapsamında çalışacak yabancılar ile Bakanlığımızın gerekli gördüğü mesleklerde çalışacak yabancılar için diploma zorunludur)

• İşveren Açısından

– Vergi levhası

– Kuruluşun en son sermaye ve ortaklık yapısını gösteren Türkiye Ticaret Sicil Gazetesi

– Kuruluşun son yıla ait, vergi dairesi veya yeminli mali müşavir onaylı bilanço ve kar/zarar tablosu

– İşyeri faaliyet belgesi

– Kanunen zorunluluk bulunması halinde ön izin belgesi

Çalışma İzninin Geçerlilik Şartları Nelerdir?

Çalışma izninin geçerlilik şartları aşağıda maddeler halinde sıralanmıştır.

1. Yabancının çalışacağı işyerinde en az beş T.C. vatandaşının istihdam edilmesi gerekmektedir. Aynı işyerinde birden fazla yabancı için çalışma izni talebinde bulunulması durumunda, çalışma izni verilen ilk yabancıdan sonraki her bir yabancı için ayrı ayrı beş T.C. vatandaşı istihdamı aranacaktır.
2. İşyerinin ödenmiş sermayesinin en az 100.000 TL veya brüt satışlarının en az 800.000 TL veya son yıl ihracat tutarının en az 250.000 USD olması gerekmektedir.
3. Yabancının şirket ortağı olması halinde; sermaye payının 40.000 TL’den az olmaması ve en az yüzde 20 olması gerekmektedir.
4. İşveren tarafından yabancıya ödeneceği beyan edilen aylık ücret miktarının yabancının görev ve yetkinliği ile bağdaşır seviyede olması zorunludur.

Çalışma İzni Nasıl Alınır?

Çalışma izninin nasıl alınacağı aşağıda adım adım gösterilmiştir.

1. Yabancı ve işveren arasında bir iş sözleşmesi imzalanır.
2. Yabancının yurtdışında bulunması halinde; bulunduğu ülkedeki Türkiye temsilciliğine başvurur ve alacağı 16 haneli referans numarasını Türkiye’de çalışacağı işverene iletir.
3. İşveren veya yetkilendirdiği e-bildirge kullanıcısı e-devlet üzerinden Yabancıların Çalışma İzni Otomasyon Sisteminde e-imzası ile işyeri kaydı oluşturur.
4. İşveren, “Başvuru Yap” menüsüne girerek somut olaya göre Yurtiçi veya Yurtdışı Başvurusunu seçer ve istenen belgeleri sisteme yükleyerek başvuruyu tamamlar.
5. Başvurunun Bakanlıkça olumlu sonuçlanmasıyla birlikte çalışma izni harcı ve değerli kağıt bedeli ödenir.
6. Yabancı adına düzenlenmiş çalışma izni kartı PTT ile işverenin adresine gönderilir.
7. İşveren yabancının yurda giriş tarihinden itibaren 30 gün içerisinde bağlı bulunduğu Sosyal Güvenlik Merkezine başvurarak sigortalı işe giriş bildirgesi vermek zorundadır.

Av. BARAN KARABOĞA